مقاله «تحصیل دلیل در دادرسی کیفری...»

  تحصیل دلیل در دادرسی کیفری اطفال و نوجوانان[1]

سعید قاسمی ونجانی[2]

چکیده

نظام های حقوقی و سیاست گذاران جنایی در بحث اطفال ونوجوانان شیوه رسیدگی متفاوتی را مد نظر قرار داده اند. به این معنی که در کنار قوانین ماهوی - که باید در راستای منافع کودک برای رشد وتکامل شخصیت او باشد- در قوانین شکلی نیز نحوه برخورد افتراقی را پیش بینی کرده اند. ازاین رو، در تحصیل دلیل دادرسان دادگاه و دادسرا ،اصل منافع عالی کودک را لحاظ می کنند. براین اساس، در کسب دلیل اصل قانونی بودن باید راهنمای دست اندرکاران عدالت کیفری اطفال باشد.یعنی لزوم قانونی بودن خود دلیل،لزوم قانونی بودن روش کسب آن و نیز لزوم قانونی بودن مرجع تحصیل دلیل از شرایط اساسی دادرسی کیفری می باشد.باوجوداین، در پاره ای از دادگاههای اطفال این اصل به دست فراموشی سپرده می شود.به عنوان نمونه برخی از قضات،تحقیقات از کودکان را به مرجع انتظامی می سپارند.

               واژگان کلیدی:اطفال،نوجوانان،معارض با قانون،تحصیل دلیل،دادرسی

درآمد

هدف اصلی از رسیدگی به اَعمال ارتکابی اطفال و نوجوانان معارض با قانون، اصلاح و تربیت آنان است. تا از این رهگذر هم وقفه ای که در روند رشد کودک ایجاد شده رفع گردد و هم منافع جامعه تامین شود. زیرا،از یک سو، اگر آنان اصلاح گردند در آینده مرتکب جرم نمی‌شوند  و در واقع پیشگیری از جرم تحقق می‌یابد و به بیان «ادوین لِمرت» وارد کجروی دومین  [انحراف ثانویه] نمی شوند(وایت،1390: 196) و از سوی دیگر،منافع جامعه به لحاظ عدم تکرار جرم در آینده از سوی کودک و نوجوان تامین می‌گردد.

ازاین رو،در دادرسی مربوط به اطفال و نوجوانان، قضات در کسب دلیل،باید اصول وقواعدی را در راستای «منافع و مصالح عالی کودک» (بند1 ماده 3 کنوانسیون حقوق کودک) رعایت کنند و این نکته را مورد توجه قرار دهند که از یک طرف «... بزهکاری اطفال در واقع، نتیجه طبیعی و غیرطبیعی مسیر نیل آنان از مرحله خردسالی به نوجوانی و از نوجوانی به جوانی است»(جمشیدی،1382: 63) واز طرف دیگر کودکان و نوجوانان در مسیر رشد و تکامل شخصیت قرار دارند. پس،در برخورد باایشان در مراحل تحقیقات و بازپرسی - حسب مورد در دادگاه و دادسرا - به این مهم باید توجه وافر نمایند.

بدین ترتیب،در تحقیقات و کسب اطلاعات نه تنها فشار اعم از جسمی و روحی به هیچ وجه نباید به آنان وارد آید بلکه برخورد با ایشان نیز مناسب، منطقی و شایسته باشد، و طرق صحیح و علمی تحصیل دلیل مورد عنایت قرار گیرد. بنابراین در این مقاله،پس از تبیین مفاهیم کلیدی تحقیق،به الزام های حاکم بر تحصیل دلیل،مشروعیت و قلمرو آن در دادگاه اطفال پرداخته می شود.   

فهرست منابع

الف) کتاب‌ها

-ابراهیمی ورکیانی،‌فاطمه (1389) حق دادرسی منصفانه کودکان در تضاد با قانون، نشر جاودانه

-اردبیلی،احمد بن محمد(محقق اردبیلی)،مجمع الفائده و البرهان،(1409ق) چاپ اول،قم،دفتر تبلیغات اسلامی

- آشوری، محمد(1386) آئین دادرسی کیفری، ج 2،تهران،انتشارات سمت،چاپ هشتم

- تدین، عباس (1388) تحصیل دلیل در آئین دادرسی کیفری،تهران، نشر میزان،چاپ اول

- جعفری لنگرودی(1386) محمدجعفر، ترمینولوژی حقوق،تهران،گنج دانش،چاپ هفدهم

-جمعی از نویسندگان(1387)ادله اثبات دعاوی کیفری،انتشارات دانشگاه علوم رضوی،چاپ چهارم

-حلبی ،ابوصلاح تقی الدین،(1403 ق)الکافی فی الفقه، تحقیق رضا استادی،چاپ اول،اصفهان، مکتبه الامام امیرالمونین

-حلی،جغفر بن حسن(محقق حلی)،شرایع الاسلام،ترجمه احمد یزدی(1368)،چاپ پنجم،انتشارات دانشگاه تهران

- دیانی،‌عبدالرسول(1389) ادله اثبات دعوا،تهران، میزان،چاپ اول

- زراعت، عباس(1390) بطلان در آیین دادرسی کیفری، تهران،میزان،چاپ اول

- شاملو، باقر(1391) عدالت کیفری اطفال،تهران، انتشارات جنگل،چاپ اول

- صدرزاده افشار،(1376) سیدمحسن،‌ادله اثبات دعوا در حقوق ایران،تهران،مرکز ‌نشر دانشگاهی

- شمس، عبدالله (1388)ادله اثبات دعوا،تهران، نشر دراک، چاپ پنجم

- عبادی، شیرین،(1375) حقوق کودک، انتشارات کانون وکلا،

- عمید، حسن(1357) فرهنگ فارسی عمید،تهران، انتشارات امیرکبیر،

-غفوری غروی، سیدحسن،(1359)انگیزه شناسی جنایی(پژوهشی در بزهکاری اطفال و نوجوانان)،انتشارات دانشگاه ملی، چاپ اول

- کاتوزیان، ناصر،(1384) اثبات دلیل اثبات، ج اول، تهران،میزان

- گلدوزیان، ایرج،(1374) حقوق کیفری تطبیقی ج اول، جهاد دانشگاهی،چاپ اول

- گلدوزیان، ایرج،(1389) ادله اثبات دعوا، تهران، میزان

- محسنی، فرید، (1389)حریم خصوصی اطلاعات،انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول

- محقق داماد، سیدمصطفی،(1381) قواعد فقه بخش قضایی، مرکز نشر علوم اسلامی

-معین، محمد،(1387)فرهنگ فارسی معین،تهرا،انتشارات اشجع،چاپ سوم،یک ‌جلدی

-معاونت آموزش قوه قضاییه،(1387) رویه قضایی حقوق ایران در دادگاه اطفال،تهران،جنگل

- میرمحمد صادقی، حسین،‌(1389) حقوق کیفری اختصاصی جرایم علیه اشخاص،تهران،میزان

-وایت، راب و فیونا هینز،(1390)جرم و جرم شناسی(نظریه های کجروی)،ترجمه علی سلیمی،انتشارات حوزه و دانشگاه،قم،چاپ چهارم

- هاشمی شاهرودی،(1378) سید محمود، بایسته‌های فقه جزا،تهران، ‌میزان،چاپ اول

ب) مقاله‌ها

24- تدین، عباس،(1388) ،اصل مشروعیت تحصیل دلیل در پرتو آموزه‌های حقوق‌دانان، در تازه‌های علوم جنایی، زیرنظر دکتر نجفی ابرند آبادی،میزان،چاپ اول

- جمشیدی، علیرضا، گفتمان سیاست جنایی اطفال و نوجوانان، «مجله حقوقی دادگستری»، ش 45 سال 1382

-سادات اسدی،لیلا،دادرسی کیفری اطفال در حقوق ایران، «مجله حقوقی دادگستری»،زمستان 1382،شماره 45

- محسنی، مرتضی، بزهکاری اطفال و تحولات حقوق جزا در این زمینه،« مجله حقوقی دادگستری»، ش 16، خرداد 1356

-موذن زادگان،حسنعلی،دادرسی کیفری ویژه اطفال در حقوق ایران،« ندای صادق»، سال نهم،شماره 33،بهار 1383

- موذن زادگان، حسنعلی،« کودکان و نوجوانان معارض با قانون و واکنش‌های اجتماعی»، در علوم جنایی، (مجموعه مقالات در تجلیل از استاد دکتر آشوری)، انتشارات سمت، 1390

---

[1] این مقاله درمجله حقوقی کانون وکلای دادگستری کردستان شماره 9  تابستان 1395 در صفحات 99 الی 124 چاپ گردیده و فایل کامل آن در سایت آن کانون مندرج است، و در لینک زیر قابل مشاهده و دسترسی می باشد: http://kurdbar.com/fa/session

[2] وکیل پایه یک دادگستری و دانشجوی دوره دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی