حق بر تغییر نام کوچک: امکان یا عدم امکان

   داشتن نام نیک و نیکو برای افراد مورد سفارش بزرگان و از ضروریات زندگی اجتماعی است؛ و با توجه به اینکه کودک در زمان طفولیت (به لحاظ عقلی) امکان انتخاب نام برای خود را ندارد این بر عهده والدین اوست که نام مناسب و نیکو برای فرزند خود انتخاب نمایند. اما اگر کودک در بزرگسالی نام انتخاب شده را مناسب با وضعیت خود نداند یا نام انتخابی توسط والدین را بنا به هر دلیلی (موجه یا غیرموجه) نپسندد  با توجه به اینکه به سن قانونی رسیده است آیا این حق را دارد که درخواست کند تا نام شناسنامه ای وی به نام مورد دلخواه او تغییر یابد؟ اگر پاسخ منفی است دلیل آن چیست و اگر پاسخ مثبت است محدوده این حق تا کجاست آیا فرد بعد از رسیدن به سن قانونی هر چند تعداد می تواند این درخواست را داشته باشد؟

پاسخ مسایل فوق نزد علمای حقوق و رویه قضایی متفاوت است. برخی معتقدند نام و نام خانوادگی از اوصاف وابسته به شخص است که نشان دهنده هویت او در اجتماع است و برای ارتباط مستمر افراد با یکدیگر و لزوم برقراری نظم در اسناد سجلی و پرهیز از تزلزل روابط؛ ایجاب می کند که تغییر نام در شرایط استثنایی مانند تغییر جنسیت و تغیییر ملیت مورد پذیرش قرار گیرد در غیر اینصورت درخواست تغییر موجه نخواهد بود. بدیهی است در این دیدگاه تغییر نام به عنوان یک حق به حساب نمی آید بلکه با توجه به شرایطی که برای فرد عارض می شود با آن شرایط تغییر نام توجیه می کردد مانند تغییر ملیت و غیره.

دیدگاه دیکر این است که تغییر نام باید توجیه قابل قبول داشته باشد به عبارت دیگر نام دلخواه فرد بر نام شناسنامه ای او ترجیح داشته باشد در غیراینصورت درخواست تغییر نام مورد قبول واقع نخواهد شد. در این دیدگاه فرد برای تغییر نام باید دلیل توجیهی داشته باشد مانند اینکه نام شناسنامه ای وی دارای مفهومی مناسب نیست در حالیکه نام پیشنهادی نسبت به آن ترجیح دارد.

نظر دیگر این است که تغییر نام یکی از حقوق اولیه اشخاص تلقی می گردد بدون اینکه توجیهی برای تغییر نام وجود داشته باشد.

بنابراین؛ گرچه در رویه قضایی؛ دادگاهها می توانند با توجه به استدلال حقوقی با پذیرش هریک از مبانی فوق، مباردت به تصمیم قضایی نمایند؛ ولیکن بنظر اینجانب با توجه به ماده 958 قانون مدنی (که مقرر میکند«هر انسان متمتع از حقوق مدنی خواهد بود لیکن هیچ کس نمی تواند  حقوق خود را اجرا کند مگر اینکه برای این امر اهلیت قانونی داشته باشد.)و نظر به اینکه طفل در زمان تعیین نام به لحاظ عقلی امکان مداخله در نام انتخابی توسط والدین را ندارد و نیز با توجه به ماده مذکور که اساسا اهلیت این کار را نیز به علت کودکی و صغر سن ندارد و نظر به اینکه حق برخورداری از حقوق مدنی یک حق بنیادین و اساسی می باشد که غیر قابل سلب است بنابراین در فرض مطروحه،  بنظر اینجانب فرد می تواند پس از رسیدن به سن قانونی با توجه به اینکه اهلیت پیدا میکند لذا می تواند «یک بار »حق تغییر نام را داشته باشد و سلب این حق به عنوان یک حق مدنی و اجتماعی مغایر با اصل 20 قانون اساسی و ماده 958 قانون مدنی می باشد. بدیهی است اگر فرد نامی انتخاب کند که مغایر با فرهنک و آداب اجتماعی باشد برای دادگاه این قابل قبول نخواهد بود بلکه نام دلخواه وی باید متعارف و مبتنی بر عرف اجتماعی باشد. اما علت اینکه ما قائل هستیم که فرد فقط یک بار می تواند از این حق استفاده کند بخاطر آن است که از یک سو این حق با اعمال آن اجرا و تمام شده محسوب میگردد و از سوی دیگر لزوم حفظ اعتبار و استحکام اسناد سجلی که مبنتی بر نظم عمومی و مصالح اجتماعی است مانع از آن است فرد بنواند هر چند وقت این امکان را داشته باسد که درخواست تغییر نام را ارایه کند. نتیجه اینکه فرد می تواند پس از رسیدن به سن قانونی نام دلخواه خود را طی دادخواست به دادگاه ارایه کند و دادگاه با توجه به مبانی پیش گفته با جمع شرایط با این تغییر نام موافقت نماید.